"Büyük Güvenlik Duvarı" nedir ve nasıl çalışır? Çin'in internet erişimini kontrol etmek için kullandığı dijital bariyer.

Çin , son otuz yıldır küresel interneti , vatandaşlarına yönelik filtrelenmiş ve kontrol edilen versiyonundan ayıran dijital bir bariyer inşa etti.

Batı'da Büyük Güvenlik Duvarı olarak bilinen bu sistem , dünyadaki en gelişmiş sansür ve bilgi kontrol araçlarından biridir. Ve sadece bir milyardan fazla Çinli kullanıcının internette nasıl gezindiğini belirlemekle kalmıyor: günümüzde bu duvar, Amerika Birleşik Devletleri ile yaşanan ticaret gerilimlerinde de merkezi bir rol oynuyor.

Bir güvenlik duvarı Güvenlik duvarı, özel bir ağ ile internetin geri kalanı arasında bariyer görevi gören, gelen ve giden trafiği tanımlanmış kurallara göre filtreleyerek yetkisiz erişimi engelleyen ve güvenli erişime izin veren bir güvenlik sistemidir. Yazılım, donanım veya her ikisinin bir kombinasyonu olabilir ve dolaşımdaki verileri inceleyerek bunların geçişine izin verip vermemeye karar verir. Güvenlik duvarları, ağların büyümesi ve ilk bilgisayar tehditlerinin , bağlı sistemleri koruma ihtiyacını ortaya çıkardığı 1980'lerin sonlarında kullanılmaya başlandı.

İlk olarak 1990'ların ortalarında tasarlanan Büyük Güvenlik Duvarı, Altın Kalkan Projesi olarak bilinen daha büyük bir projenin görünen yüzüdür. Çin Kamu Güvenliği Bakanlığı ve daha sonra Çin Siber Uzay İdaresi'nin yönetimi altında olan bu mekanizma, tüm web sitelerini engellemek, içerikleri filtrelemek ve ülkede dolaşan içeriklerin Komünist Parti'nin çıkarlarıyla "uyumlu" olmasını sağlamakla görevlidir. Yetkililerin ifadesiyle, amacı "kamu yararını korumaktır."

Dünyanın büyük bir kısmına hakim olan açık internetin aksine, Çin sınırları içinde olup bitenler daha çok " parçalanmış internet "e benziyor: Yetkililerin neyin görülüp neyin görülemeyeceğine karar verdiği parçalanmış bir versiyon. Facebook, Instagram ve Twitter gibi sosyal ağlar, Google gibi arama motorları, Reuters ve The New York Times gibi uluslararası medya kuruluşları ve Dropbox, Netflix ve YouTube gibi hizmetler Çinli kullanıcılara kapalı ve yerlerini WeChat, Weibo ve Bilibili gibi yerel alternatiflere bırakmış durumda.

Bu duvar ile onu yıkma girişimleri arasındaki gerilim, inşa edildiği günden bu yana hiç durmadı. Yetkililer engelleme tekniklerini geliştirirken, kullanıcılar VPN'ler, proxy'ler veya Tor ağı aracılığıyla duvarı aşmanın yollarını araştırıyor. Ancak, Amerika Birleşik Devletleri ile yaşanan mevcut ticaret savaşı, bu dijital devin esnekliğini ve siyasi niyetini bir kez daha sınadı.

Büyük Güvenlik Duvarı, çeşitli denetleme ve engelleme tekniklerini birleştirerek çalışır. Kara tabanlı erişim noktaları aracılığıyla Çin'e giren ve çıkan tüm bilgiler denetlenir ve yetkililerin tüm alan adlarını veya IP adresi aralıklarını tespit edip kapatmalarına olanak tanır. Bu, ilk savunma hattını oluşturur ve aramalarda ve trafikte yasaklı anahtar kelimeleri veya ifadeleri tespit etmek için daha gelişmiş mekanizmalarla tamamlanır.

Bir kullanıcı engellenen bir terime veya siteye erişmeye çalıştığında, sistem çeşitli yollarla müdahale edebilir. Bunlardan biri, sayfanın yüklenmesini engellemek için adreslerin yeniden yönlendirildiği veya "zehirlendiği" Alan Adı Sistemi (DNS) manipülasyonudur. Ayrıca, TCP protokolüne "sıfırlama" saldırıları yoluyla IP adreslerini doğrudan engelleyebilir veya hatta ağ bağlantılarını sıfırlayabilir. Bazı durumlarda, gizli olması gereken paketleri incelemek için aracı saldırıları kullanarak şifreli verileri ele geçirir.

Ancak izleme burada bitmiyor. Yetkililer ayrıca, proxy sunucularına, sanal özel ağlara (VPN'ler) veya Tor düğümlerine bağlantıları tespit ederek, kaçma girişimlerini de aktif olarak izliyor. Bu yöntemler, bir miktar çabayla duvarı aşmaya hâlâ olanak sağlasa da, gözetimdeki gelişmeler, bunların etkinliğini azaltmış ve kısıtlamaları aşmaya çalışanlar için riskleri artırmıştır.

Engellenen yabancı hizmetlere ek olarak, Çin dijital ekosisteminin güçlü yerel alternatifleri de mevcut. Google'ın yokluğunda kullanıcılar Bing'in Çince versiyonuna güveniyor. Uber yerine Didi'yi kullanıyorlar. Sosyal medya WeChat ve Weibo'ya odaklanırken, Bilibili ve iQiyi gibi platformlar video akışına hakim. Bu sayede, duvar yalnızca dış bilgileri sınırlamakla kalmıyor , aynı zamanda yerel teknoloji devleri için de tutsak bir pazar yaratıyor.

Ancak bu stratejinin bir bedeli var. Sansür, fikir çeşitliliğini kısıtlar ve daha milliyetçi görüşlerin güçlenmesine yol açmanın yanı sıra, devlet kontrolündeki dezenformasyonun yayılmasını da teşvik edebilir. 2011 yılında ABD, Amerikan şirketlerini etkileyen kısıtlamaları sorguladığında, Pekin duvarı savunmuş ve " sağlıklı bir internet ortamını sürdürmeyi ve kamu yararını korumayı " amaçladığını, bu tür önlemlerin uluslararası uygulamalarla uyumlu olduğunu iddia etmişti.

2011'deki bu olay bir emsal teşkil etti. Dönemin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Jiang Yu, Çin'in "internet özgürlüğü" ilkesini içişlerine müdahale etmek için bir bahane olarak kabul etmeyeceğini vurguladı. Aynı zamanda, yabancı şirketlerin Çin'in dijital ortamının kuralları dahilinde de olsa ülkede iş yapmaya devam edebileceğini belirtti.

Bugün, Büyük Güvenlik Duvarı, artan gümrük vergileri karşısında iç söylemi kontrol altına almak için bir araç olarak, Çin ve ABD arasındaki anlaşmazlığın merkezinde yer alıyor. Bu yılın Nisan ayında, ABD'nin Çin ürünlerine %104'e varan gümrük vergileri uygulamasının ardından, yetkililer sosyal medyada ilgili içerikleri sansürlemeye başladı.

Weibo'da "tarife" veya "104" ile bağlantılı aramalar ve etiketler engellendi ve hata mesajları görüntülendi. Aynı zamanda, devlet televizyonunun ABD'deki iddia edilen yumurta kıtlığı hakkında başlattığı ve önlemlerin etkisini küçümsemek için kullanılan bir etiket gibi, ABD'yi alaya alan gönderiler de çoğaldı. Bilgi akışının bu şekilde manipüle edilmesi, duvarın yalnızca halkı yabancı mesajlardan korumakla kalmayıp aynı zamanda ekonomik çatışmalar sırasında resmi söylemi şekillendirmeye de yardımcı olduğunu gösteriyor.

Aynı durum WeChat'te de tekrarlandı; Çinli şirketlerin ABD tarifelerinin olumsuz sonuçları konusunda uyarıda bulunduğu çok sayıda gönderi silindi. Silinen mesajlar, yasa ve yönetmelikleri ihlal ettiği gerekçesiyle etiketlendi ve devlete zararlı olduğu düşünülen her türlü içeriğin ortadan kaldırılması gerektiği fikri pekiştirildi.

Sansür sadece iç eleştirileri bastırmakla kalmadı, aynı zamanda ABD hakkında alaycı yorumlara izin verdi, hatta onları teşvik etti ve ABD'yi sorumsuz ve saldırgan bir ticaret ortağı olarak gösterdi. Dolayısıyla, Çin buna karşılık kendi tarifelerini uygularken, iç politika söylemi, Pekin'in "sonuna kadar savaşmaktan" başka seçeneği olmadığı söylemini pekiştirdi.

Yerel uzmanlar ve yorumcular da bu söylemsel yapıya katkıda bulundu. Avukat Pang Jiulin, Vietnam ve Hindistan gibi diğer ülkelerin yakında ABD'ye ihracatta Çin'in yerini alacağını ve gümrük vergisi artışının zorunlu bir fedakarlık olacağını savundu. Ünlü analist Hu Xijin ise ABD stratejisini "yanıltıcı" olarak nitelendirdi ve "dünyaya karşı savaşının" başarısız olacağını öngördü.

Bu bağlamda, Büyük Güvenlik Duvarı yalnızca hassas bilgileri filtrelemekle kalmıyor , aynı zamanda iç moralin korunması ve kamuoyunun ticaret savaşının ekonomik sonuçlarına hazırlanması için de önemli bir araç haline geliyor.

Büyük Güvenlik Duvarı her zaman ulusal bir politika olsa da, son araştırmalar bölgesel düzeyde derinleştiğini ve Çin içinde bile eşitsizliklere yol açtığını gösteriyor. Bu yıl yayınlanan bir araştırma, Henan eyaletindeki kullanıcıların Kasım 2023 ile Mart 2025 arasında ülke ortalamasının beş katı kadar siteye erişimden mahrum kaldığını ortaya koydu.

Great Firewall Report platformu tarafından Massachusetts Amherst Üniversitesi ve Stanford Üniversitesi araştırmacılarıyla birlikte yürütülen analiz, Henan'ın merkezi sistemin normalde sansürlediği 741.500 alan adına kıyasla yaklaşık 4,2 milyon alan adını engellediğini ortaya koydu. Bu durum, eyaletteki mali protestolarla ve hükümetin ekonomiyle ilgili bilgilerin kontrolünden çıkabileceği korkusuyla ilişkili görünüyor.

Henan'daki ek kısıtlamaların yerel yetkililer tarafından mı yoksa Pekin tarafından mı uygulandığı belirsiz olsa da, endişe verici bir emsal teşkil ediyor: Tüm bölgelerin ulusal ortalamadan daha sert bir sansüre tabi tutulma olasılığı. Bu durum, çatışma bölgeleri olarak kabul edildikleri için kontrollerin her zaman daha sıkı olduğu Sincan ve Tibet'te yaşananları hatırlatıyor.

Teknikler de daha karmaşık hale geldi. Yapay zeka tabanlı araçlar, VPN kullanımını izlemeye ve hatta sansürden kaçmaya çalışanlar tarafından kilit uygulama olarak kabul edilen Telegram üzerinden gönderilen mesajları gözetlemeye olanak tanıyor. Kamu Güvenliği Bakanlığı'na göre, bu araçlar halihazırda 30 milyardan fazla mesaj toplayarak gözetimi benzeri görülmemiş seviyelere çıkardı.

Artan bölgesel sansür, teknolojik kontrol ve iç parçalanmanın birleşimi, Çin internetinin geleceğinin daha da kısıtlayıcı ve eşitsiz olacağını gösteriyor. Duvar bir zamanlar ulusal bir sınırken, şimdi ülke içinde her bölgenin siyasi ve sosyal ihtiyaçlarına göre şekillenen daha küçük duvarlara dönüşüyor gibi görünüyor.

Büyük Güvenlik Duvarı, anlatıyı kontrol etmek ve toplumsal istikrarı korumak için bir araç olarak ortaya çıktı. Ancak son araştırmalar, bu misyonun daha iddialı ve kapsamlı hale geldiğini gösteriyor. ABD ile yaşanan gerilimlerin yanı sıra, dijital duvar aynı zamanda Çin'in kendi iç gerginliklerini ve yalnızca ülkeye girenleri değil, aynı zamanda ülke içinde dolaşanları da kontrol etme ihtiyacını da yansıtıyor.